تعریف بیمه

از بیمه تعاریف متعددی به عمل آمده که آشناترین آن ماده یک قانون بیمه مصوب سال ۱۳۱۶ است که عقد بیمه را این چنین تعریف می‌کند: «بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می‌کند در ازاء پرداخت وجه یا وجوهی، از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده و یا وجه معینی بپردازد. متعهد را “بیمه‌گر”، طرف تعهد را “بیمه‌گذار”، وجهی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد، “حق بیمه” و آنچه را که بیمه می‌شود، “موضوع بیمه” می‌نامند» .

در این تعریف عناصر و ارکان اصلی تشکیل دهنده یک قرارداد بیمه، یعنی خطر، حق بیمه و خسارت مشخص می‌شود. در این تعریف، رابطه حقوقی بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار به وجود می‌آید و بیمه‌گر تعهداتی را قبول می‌کند که تحت شرایط معینی و در صورت بروز حادثه‌ای که در تعهد او است، زیان ناشی از آن را جبران نماید.

قرارداد بیمه یا بیمه‌نامه

تعریف بیمه‌نامه (Insurance Policy): ماده ۲ قانون بیمه می‌گوید: «عقد بیمه و شرایط آن باید به موجب سند کتبی باشد و سند مزبور موسوم به بیمه‌نامه خواهد بود». بیمه‌نامه به منزله سندی دال بر رضایت طرفین به انعقاد قرار داد بوده که با توجه به پیشنهاد بیمه‌گذار و موافقت بیمه‌گر تنظیم و پس از امضاء در اختیار بیمه‌گذار قرار می‌گیرد. در بیمه‌نامه باید مشخصات کامل عوامل و ارکانی که قرارداد بر اساس آن منعقد می‌گردد به وضوح قید شود تا از بروز اختلافات و مشکلات بعدی در روابط بیمه‌گر و بیمه‌گذار جلوگیری گردد.

تعریف عقد بیمه

عقد عبارتست از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد. در عقد بیمه رابطه حقوقی که بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر به وجود می‌آید منشأ تعهد است. متعهد که بیمه‌گر است تعهد می‌کند که تحت شرایط معینی در صورت بروز حادثه که به تعهد بیمه‌گر تحقق می‌بخشد از بیمه شده رفع زیان کند. جز بیمه عمر، اصولاً بیمه عقدی است لازم، عقد لازم آنست که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشد مگر در موارد مشخص.

بیمه گر

بیمه گر شخصی است حقوقی که در مقابل دریافت حق بیمه از بیمه گذار تعهد جبران خسارت و یا پرداخت وجه معینی را در صورت وقوع حادثه به عهده می گیرد در ماده ۳۱ قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری چنین آمده است :
عملیات بیمه در ایران بوسیله شرکتهای سهامی عام ایرانی که کلیه سهام آنها با نام بوده و با رعایت قانون و طبق قانون تجارت به ثبت رسیده باشند انجام خواهد گرفت.

بیمه‌گذار

بیمه‌گذار شخص حقیقی یا حقوقی است که طرف تعهد بیمه‌گر است و شخصی است که با پرداخت حق بیمه جان، مال و مسئولیت خود و یا دیگری را برای مدت مشخص و معینی تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد.
ماده ۵ قانون بیمه مقرر می‌دارد: بیمه‌گذار ممکن است اصیل باشد یا به یکی از عناوین قانونی نمایندگی صاحب مال یا شخص ذینفع را داشته یا مسئولیت حفظ آن را از طرف صاحب مال داشته باشد

مورد بیمه

مورد بیمه می‌تواند شخص، شیء، یا مسئولیت باشد. چنانچه مورد بیمه شخص باشد بیمه‌گر در مقابل فوت، حیات، بیماری، از کارافتادگی و نقص عضو بیمه شده متعهد خواهد بود. این نوع بیمه را بیمه اشخاص می‌نامند. در صورتی که مورد بیمه شیء باشد بیمه‌گر در مقابل خسارات وارد به آن شیء متعهد خواهد بود مثل آتش‌سوزی اموال منقول و غیرمنقول، بیمه حمل و نقل کالا، هواپیما و کشتی، بیمه اتومبیل، بیمه مرگ و میر حیوانات. این نوع بیمه را بیمه اشیاء می‌نامند. مورد بیمه ممکن است شخص و یا شیء نباشد بلکه مسئولیت بیمه‌گذار در مقابل دیگری باشد که در این صورت بیمه‌گر متعهد است چنانچه در نتیجه‌ حادثه‌ای که بیمه‌گذار مسئول آن باشد به دیگری خسارت وارد شود خسارت آن شخص را جبران نماید مانند بیمه مسئولیت اتومبیل، بیمه مسئولیت کارفرما در مقابل کارگران، بیمه مسئولیت حرفه‌ای پزشکان و داروسازان، بیمه مسئولیت مالک در مقابل مستأجر. این نوع بیمه را بیمه مسئولیت می‌نامند.

 

حق بیمه در بیمه نامه

یکی دیگر از اصطلاحات تخصصی حق بیمه است که افراد زیادی از این اصطلاح استفاده می‌کنند. حق بیمه به پول یا وجهی گفته می‌شود که بیمه‌گزار به بیمه‌گر پرداخت می‌کند تا در مقابل آن در برابر خطرات و موضوع بیمه نامه مد نظر خود تحت حمایت باشد.

مبلغ حق بیمه با توجه به میزان خطر، سرمایه بیمه‌شده، مدت بیمه نامه و شرایط فیزیکی بیمه تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، می‌توان گفت عامل‌های موثر در نحوه محاسبه حق بیمه، ارزش یا سرمایه مورد بیمه، مدت یا زمانی است که بیمه‌گر متعهد می‌شود، خسارت‌های موضوع بیمه نامه را جبران کند. همچنین میزان خطر در محاسبه و نرخ تعیین حق بیمه تاثیر گذار است.

پوشش بیمه‌ای

پوشش بیمه همان میزان ریسکی است که بیمه‌گر با دریافت حق بیمه موظف به خدمات رسانی و تحت پوشش قراردادن بیمه‌گزار است. در حقیقت استفاده از پوشش بیمه، تضمینی برای بیمه‌گزار است که با پرداخت حق بیمه به وی داده می‌شود.

پوشش‌های اضافی

در برخی از بیمه‌نامه‌ها با توجه به پوشش‌های اصلی، پوشش اضافی هم قابل خریداری است که با پرداخت حق بیمه بیشتر امکان پذیر است.

فرانشیز در بیمه

بیمه‌شده باید در زمان دریافت خدمات بیمه‌ای خود، بخشی از هزینه‌ها را پرداخت کند که به آن فرانشیز بیمه، می‌گویند. میزان فرانشیز سالانه با پیشنهاد شورای عالی بیمه و تصویب هئیت وزیران مشخص می‌شود.

ریسک یا خطر در بیمه نامه

ریسک در بیمه جزو اصطلاحات تخصصی بیمه است. حادثه یا رویدادی که وقوع آن با ذهنیت بیمه‌گزار و بیمه‌گر ارتباط نداشته و تحقق آن باعث خسارت جانی یا مالی به بیمه‌گزار شود را خطر یا ریسک بیمه می‌گویند.

به طور مثال: حادثه تصادف در بیمه اتومبیل، آتش سوزی و بیمه مسئولیت در قبال کارکنان را می‌توان از جمله این موارد دانست.

سرمایه یا ارزش مورد بیمه

سرمایه مورد بیمه در بیمه‌ عمر و حوادث یا در بیمه‌های اشیا، به طور کلی سقف مشخصی دارد. بیمه‌گر متناسب با آن قرارداد بیمه را منعقد می‌کند. به طور کلی، سقف تعهدات بیمه‌گر همان ارزش بیمه یا سرمایه مورد است و واحد ارزش گذاری سرمایه بیمه‌شده، پول رسمی ‌کشور است.

اصطلاحات حقوقی در بیمه

در مفاهیم تخصصی بیمه، برخی اصطلاحات حقوقی وجود دارند که عبارتند از:

• قصد
• اهلیت
• خسارت
• مقصر
• اصل غرامت

تعریف قصد در بیمه

قصد عبارت است از تصمیم به ایجاد و انجام عمل مورد تصور که منظور در این جا عقد قرار داد بیمه است.

تعریف اهلیت در بیمه

تعریف اهلیت یعنی داشتن رشد و عقل که در صنعت بیمه، بیشتر برای بیمه‌گزار که دارای شخصیت حقیقی است، صدق می‌کند. در حقیقت اهلیت به توانایی فرد در انجام امور اقتصادی و حقوقی خود گفته‌می‌شود.

تعریف خسارت در بیمه

این عبارت هم مانند سایر اصطلاحات تخصصی بیمه تعریف حقوقی دارد. خسارت عبارت است از زیان وارد شده به اموال و جان افراد که ناشی از حادثه است. مسئولیت مدنی شخص یا اشخاص وابسته در اثر مخاطرات ناشی از فعل آنان به دیگران که به محض تحقق خطر یا حادثه تحت پوشش قرارداد بیمه قابل رسیدگی و پرداخت در وجه بیمه‌گزار است.

تعریف مقصر در بیمه

هنگامی‌ که شخصی در اعمال و رفتار خود احتیاط یا حرم معمول را رعایت نکند و موجب زیان برای فرد دیگری شود، مقصر شناخته شده و باید جبران خسارت کند.

تعریف اصل غرامت در بیمه

جبران خسارت در هیچ مورد از میزان زیان به بیمه‌گزار در وقوع خسارت تجاوز نمی‌کند. تعریف اصل غرامت برای بیمه نامه‌های اموال است و شامل بیمه‌های اشخاص نیست.