شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در هنگام استفاده از بیمه تکمیلی مجبور شده‌اید که مقداری از هزینه درمانتان را خودتان پرداخت کنید. به این بخش از هزینه‌های درمان یا خسارتی که بیمه‌گذار پرداخت می‌کند، در اصطلاح فرانشیز بیمه تکمیلی گفته می‌شود. میزان فرانشیز برای شرکت‌ها و خدمات مختلف متنوع است.

فرانشیز بیمه چیست؟

اگر تمامی فرهنگ لغت‌ها را ورق بزنیم، تا ریشه کلمه فرانشیز را در زبان‌های مختلف مورد بررسی قرار دهیم و معنی کلمه فرانشیز را به طور کامل درک کنیم، می‌بینیم که کلمه فرانشیز را هم در زبان انگلیسی و هم در زبان فرانسوی می‌توان یافت. فرانشیز در هر یک از این زبان‌ها معنای خاصی دارد. به این صورت که واژه فرانشیز در زبان انگلیسی با تلفظ فرنچایز این واژه به کار گرفته می‌شود، که ترجمه دقیق آن حق امتیاز است. اما در زبان فرانسه این کلمه به معنای حق رای دادن، آزادی، معافیت، حق و امتیاز است. اما فرانشیز بیمه چیست؟ به زبان ساده درصدی از خسارت را که بیمه‌گزار باید پرداخت کند، فرانشیز بیمه می‌نامند و فرانشیز بیمه همیشه از مبلغ خسارت قابل پرداخت کسر می‌شود.

 اگر بخواهیم خیلی واضح و روشن، معنای کلمه فرانشیز بیمه را به عنوان یک اصطلاح بیمه‌ای خدمت شما ارائه کنیم، با تعریفی مواجه می‌شویم که هیچ گونه ارتباطی با معنای واژه فرانشیز ندارد. ولی نکته جالب این‌جا است که، در بیمه از واژه یا اصطلاح فرانشیز بیمه استفاده می‌شود. اصطلاح فرانشیز به مبلغی از خسارت گفته می‌شود که، به عهده بیمه‌گذار است و بیمه‌گر نسبت به آن تعهدی ندارد. در واقع قسمتی از خسارت را که شرکت بیمه پرداخت نمی‌کند و این خسارت به عهده بیمه‌گذار باقی می‌ماند را فرانشیز بیمه است.

به این مثال توجه کنید، اگر در یک قرارداد ۱۰ میلیون تومانی، ۱۰ درصد مبلغ کل آن یعنی ۱ میلیون تومان را به عنوان فرانشیز بیمه مشخص کنند: پرداخت این ۱ میلیون تومان بر عهده بیمه‌گذار است و مابقی آن را شرکت بیمه پرداخت می‌کند. پس فرانشیز آن بخشی از خسارت و هزینه‌های درمانی به شمار می‌آید که پرداخت آن، بر عهده بیمه گزار است. بنابراین به آن سهم بیمه گذار یا خودپرداخت نیز اطلاق می‌گردد.

منظور از فرانشیز چیست؟

منظور از این کلمه در رابطه بین بیمه‌گر و بیمه‌گزار، بخشی از خسارت است که فرد بیمه‌شده می‌پردازد. مثلاً اگر رقم تعیین شده برای فرانشیز صدهزار ریال باشد این مبلغ از خسارت قابل پرداخت کسر خواهد شد. اگر خسارت صدهزار ریال و یا کمتر باشد، پرداختی صورت نخواهد گرفت.

البته این تعریف با معنای لغوی فرانشیز مطابقت ندارد. زیرا اگر معنای فرانشیز اغماض یا صرف نظر کردن است بایستی از خسارت تا صدهزار ریال صرف‌نظر شود و اگر خسارت بیش از این مقدار بود تماما پرداخت شود.

در مثال بالا خسارت سیصد هزار ریالی بایستی به طور کامل جبران شود. در کشور ما از ابتدا در مورد اجرای فرانشیز چنین اشتباهی صورت گرفت؛ اما هم اکنون به صورت یک عرف مسلم درآمده است. اگر بخواهیم اصطلاحات را در جای خود به کار ببریم، روشی که ما عمل می‌کنیم، در زبان‌های انگلیسی و فرانسه deductible عنوان می‌شود.

انواع روشهای محاسبه فرانشیز کدامند؟

1.    فرانشیز به صورت درصدی از خسارت:

در اکثر اوقات فرانشیز به این صورت محاسبه می گردد. یعنی هر مبلغی خسارت ایجاد شد، بخشی ( درصدی) از آن به عنوان فرانشیز در نظر گرفته می شود.
مثلا وقتی فرانشیز 10 درصد خسارت باشد، اگر خسارت 100 میلیون تومان ایجاد شود، مبلغ فرانشیز 10 میلیون تومان می شود، یعنی شرکت بیمه 90 درصد خسارت به عبارتی 90 میلیون تومان از خسارت 100 میلیون تومانی را پرداخت می کند.

لازم است بدانیم در برخی از موارد در بیمه نامه های آتش سوزی فرانشیز به صورت درصدی از سرمایه ای که بیمه می شود نیز در نظر گرفته شود.

2.    فرانشیز پایه (حداقل خسارت):

این نوع فرانشیز به صورت فرانشیز پایه یا فرانشیز حداقلی می باشد. فرضا در بیمه نامه های مسئولیت حداقل فرانشیز 100 هزار تومان در نظر گرفته می شود. یعنی اگر خسارت کمتر از 100 هزار تومان باشد، اصلا خسارتی پرداخت نمی شود.

3.    فرانشیز به صورت ترکیبی از فرانشیز درصدی و فرانشیز پایه:

برای این نوع از فرانشیز، هم درصد خسارت و هم حداقل خسارت در بیمه نامه قید می گردد، حالا هر کدام که بیشتر باشد، ملاک فرانشیز خواهد بود. یعنی هر دو حالت درصدی و پایه محاسبه می گردد و هر کدام بیشتر بود به عنوان فرانشیز در نظر گرفته می شود.

فرانشیز 10 درصد یعنی چه؟

در تیتر قبلی مقاله، در توضیح اینکه انواع فرانشیز بیمه چیست، ذکر شد که فرانشیز می تواند درصد ثابتی از خسارت یا درصدی از مبلغ مورد بیمه باشد؛ با یادآوری این موضوع، در پاسخ به این پرسش که فرانشیز 10 درصد یعنی چه؟ می توان دو پاسخ را ذکر کرد که عبارتند از:

در صورتی که نوع فرانشیز، درصد ثابتی از خسارت باشد، فرانشیز 10 درصد یعنی در ایجاد خسارت یا در هزینه های درمان، شرکت بیمه، 90 درصد مبلغ خسارت ایجاد شده یا هزینه های درمان را تقبل خواهد کرد و 10 درصد باقی را بیمه شده، شخصا و تحت عنوان فرانشیز باید بپردازد.

در صورتی که نوع فرانشیز، درصد ثابتی از مبلغ مورد بیمه باشد، فرانشیز 10 درصد یعنی، شرکت بیمه، 90 درصد مبلغ مورد بیمه را محاسبه و خسارت و هزینه ها را بر حسب آن پرداخت می نماید و ده درصد فرانشیز و هزینه های مازاد بر آن، برعهده بیمه شده است.

علت وجود فرانشیز در بیمه نامه چیست؟

1.    سبب مراقبت بیشتر بیمه گذار از اموال خود می شود:

به عنوان مثال فرض کنیم آقای الف برای خودروی خود بیمه بدنه خریداری کرده است. می دانیم در بیمه نامه بدنه، سرقت کلی خودرو 20 درصد فرانشیز دارد.
آقای الف پارکینگ دارد و می تواند خودرو را در پارکینگ پارک کند. اگر در بیمه نامه بدنه پوشش سرقت خودرو 20 درصد فرانشیز نداشت، آقای الف به جای اینکه خودرو را در پارکینگ پارک کند، در کنار خیابان پارک می کرد. چون خیالش راحت بود که در صورت به سرقت رفتن خودرو، کل پول خودرو را از شرکت بیمه گر می تواند دریافت کند.
با وجود فرانشیز آقای الف می داند که در صورت به سرقت رفتن خودرو، شرکت بیمه گر 80 درصد ارزش خودرو را به او پرداخت می کند، به عبارتی در صورت به سرقت رفتن خودرو، آقای الف به میزان 20 درصد ارزش خودرو زیان می کند.
پس با وجود فرانشیز در بیمه نامه بدنه، آقای الف مراقبت بیشتری از خودروی خویش می کند.

2.    جلوگیری از استفاده بی مورد از بیمه نامه:

در بیمه های درمان تکمیلی اگر فرانشیز وجود نداشت ، فرضا آقای الف  هر هفته به آزمایشگاه می رفت و وضعیت سلامتی خود را هر هفته چک می کرد. در حالیکه آزمایش دادن هفتگی برای شخص سالم از نظر پزشکی بی مورد است و صرفا هزینه های شرکت بیمه را افزایش می دهد.

3.    کاهش تعداد پرونده های خسارت با مبالغ جزئی :

فرض کنیم در بیمه مسئولیت خسارتی به مبلغ 150 هزار تومان بوجود بیاید. اگر فرانشیز وجود نداشته باشد و بیمه گذار بخواهد برای گرفتن خسارت اقدام کند. برای این خسارت می بایست بیمه گذار به شرکت بیمه مراجعه کند و تشکیل پرونده بدهد. کارشناس برای بررسی خسارت به محل وقوع خسارت مراجعه کند و خسارت را برآورد و بررسی کند، در نهایت بخش امور مالی شرکت بیمه خسارت 150 هزار تومانی را پرداخت کند. بنابراین بخشهای مختلف شرکت بیمه می بایست درگیر یک خسارت جزئی شوند.
اگر فرانشیز وجود نداشته باشد و تعداد کسانی که بخواهند خسارتهای جزئی خود را دریافت کنند، حتی هزینه رسیدگی به این قبیل خسارتها از مبلغ خود خسارت بیشتر می شود.  از آن مهمتر تعداد زیاد این خسارتهای جزئی سبب به تعویق افتادن رسیدگی به خسارت های بزرگ می شود.
از این رو قرار دادن فرانشیز برای این قبیل خسارتها سبب سرعت بخشیدن به خسارتهای مهمتر می گردد.