بیمه اتکایی و مدیریت ریسک:
بیمه اتکایی پوششی است که مطابق آن شرکتهای بیمه می‌توانند با خرید و یا به وسیله آن یکدیگر را در برابر خسارت‌های بزرگ حمایت کنند. بیمه اتکایی قراردادی است که بر حسب آن یک شرکت بیمه(واگذارنده) سهام یا قسمتی از تعهدات خود را در برابر پرداخت بخشی از حق بیمه دریافتی به بیمه‌گر اتکایی(پذیرنده) واگذار می‌نماید. در حقیقت بیمه اتکایی به مفهوم توزیع جهانی ریسک اشاره دارد.
بیمه‌گر اتکایی، حمایت‌کننده بیمه‌گر واگذارنده در برابر خسارت‌های سنگین مالی است که ممکن است در نتیجه وقوع خسارت‌های بزرگ یا زیان‌های متعدد در ابعاد کوچک و متوسط در یک زمان محدود ایجاد شوند.
بررسی اهداف بیمه‌نامه اتکایی
بیمه‌نامه‌های اتکایی اهداف مختلفی به شرح زیر دارند:
- افزایش ظرفیت برای بیمه‌نامه نویسی برای افزایش سهم پورتفوی شرکت
- توزیع و پراکنده شدن ریسک تحت پوشش
- تامین پوشش فاجعه ناشی از خطر
- تعامل بیشتر با شرکتهای داخلی و خارجی و پیشبرد بهتر فعالیت‌های اقتصادی
برخی از اصطلاحات در بیمه اتکایی
هر بیمه نامه‌ای قبل از اینکه اجرا شود باید تعاریف مشخصی داشته باشد تا در طول مدت قرارداد، بیمه‌گزار و بیمه‌گر به طور شفاف اطلاعات درستی داشته باشند.
بیمه واگذارنده
شرکت بیمه مستقیم یا بیمه‌گر اولیه (اعم از داخلی یا خارجی) که در برای واگذاری بخشی از ریسک‌های خود با شرکت بیمه پذیرنده قرارداد اتکایی عقد می‌کند.
بیمه پذیرنده (اتکایی)
شرکت بیمه پذیرنده یا اتکایی (اعم از داخلی یا خارجی) که با دریافت حق بیمه مشخص، مجاز به قبول ریسک از شرکت بیمه واگذارنده خواهد بود.
بیمه‌گر اتکایی مجدد
شرکت بیمه پذیرنده (اتکایی) نیز می‌تواند به صورت اتکایی و مجدد بیمه اتکایی را منعقد کند.
شرط Cut Throu
با توجه به شرط Cut Throu در صورت ناتوانی شرکت بیمه‌گر اولیه، بیمه‌گر اتکایی مطابق با شرایط درج شده در قرارداد بیمه اتکایی، مستقیم خسارت را به بیمه‌گزار پرداخت خواهد کرد.
چرا شرکتهای بیمه‌ای، چنین بیمه‌ای را خریداری می‌کنند؟
با توجه به توضیحات داده شده و قوانین بیمه مرکزی ، بیمه اتکایی به عنوان یک پشتوانه برای جبران خسارت‌های بیمه‌گزار طراحی شده تا در صورت عدم توانایی پرداخت بیمه‌گر اصلی، بیمه‌گزار بتواند خسارت خود را دریافت کند. این موضوع با درخواست بیمه‌گر اولیه انجام می‌شود. دلایل استفاده از این نوع عبارتند از:
- بالا بودن میزان سرمایه در بیمه نامه
- افزایش میزان خطرات در بیمه نامهها و احتمال وقوع خسارت
- سابقه بد خسارت
- افزایش ظرفیت بیمه نامه نویسی برای صدور بیمه نامه بیشتر
- اطمینان خاطر داشتن برای صدور بیمه نامهها با سرمایه بالاتر
- پراکنده کردن خطرات تأمین پوشش فاجعه
مهم‌ترین جنبه‌های حقوقی بيمه اتكایی
- استقلال قرارداد بيمه مستقيم از قرارداد بيمه اتكايی
- محدوديت تعهدات بيمه‌گر اتكایی، نسبت به بيمه گر مستقيم
- عدم مراجعه بيمه گذار به بيمه گر اتكايی
- شرط Cut Through در صورت عدم توانايی مالی بيمه گر مستقيم
بیمه اتکایی از جنبه‌های اقتصادی، فنی و بین المللی دارای اهمیت می‌باشد:
- اقتصادی: بیمه اتکایی ابزاری در راستای توسعه بیمه و پذیرش تعهدات سنگین توسط بیمه‌گر اولیه می‌باشد و از شرکتهای بیمه تازه تأسیس حمایت می‌نماید.
- فنی: میزان سهم بیمه‌گر اولیه از یک ریسک (معمولاً ریسک‌های بزرگ) را با میزان توان نگهداری از آن ریسک از لحاظ فنی و مالی تعیین می‌کنند، و مازاد بر آن را به شرکتهای بیمه اتکایی و یا شرکتهای بیمه که توانایی مطابقت بین شرایط قراردادهای مختلف را دارند، واگذار می‌نمایند.
- بین المللی: بیمه اتکایی باعث ایجاد مبادلات پولی بین کشورها و ایجاد درآمد ارزی و افزایش سرمایه گذاری می‌گردد.
انواع بیمه اتکایی
- بیمه‌ی اتکایی اختیاری
- بیمه اتکایی اجباری یا قراردادی
- قرارداد اتکایی نسبی
- قرارداد اتكايی غيرنسبی یا مازاد خسارت
بيمه اتکایى اختيارى
اين نوع بیمه نامه اتکایی از قديمی‌ترين اشکال قرارداد اتکایى است که هنوز در تمام رشته‌‌‌ها به ويژه در شرایط زير متداول است:
- زمانى‌که ظرفيت قراردادهاى اتوماتيک تکميل شده است.
- ريسک از قراردادهاى اتکایى اجبارى استثناء شده باشد.
- بيمه‌گر اتکایى ترجيح دهد که ريسک‌های سنگين و بزرگ را جزو قراردادهاى اتکایى موجود به حساب نياورد.
- بيمه‌گر در بعضى رشته‌‌‌ها که تعداد بيمه نامهها اندک است، ترجيحاً پوشش اتوماتيک تهيه نمى‌کند.
در بيمه اتکایى اختياری، به صورت موردی و برحسب نیاز تصميم گيرى مى‌شود و اقدام به واگذاری اختیاری می‌نمایند؛ به همين دليل اين نوع اتکایى براى بيمه‌گر واگذارنده پر هزينه است. بيمه‌گر واگذارنده بايد اطلاعات کافى از ريسک پيشنهادى خود را به بيمه‌گر اتکایى ارائه کند تا وی با آگاهى کامل از شرایط، ريسک را قبول يا رد نماید. این واگذاری در رشته‌‌های انرژی و کشتی، هواپیما و حمل کالا به صورت کلی و بقیه رشته‌‌‌ها برحسب درخواست انجام می‌گیرد.
مزيت‌‌های بيمه اتکایى اختيارى
از ديد بيمه‌گر اتکایی، قراردادهاى اختيارى مزيت‌هایى به شرح زير دارند:
- حق انتخاب ريسک و امکان بررسى و قبول پيشنهادهایی که با خط مشى و تخصص بیمه‌گر سازگارتر و مطلوب‌تر باشد، و رد کردن بقيه پیشنهادها.
- امکان بهبود شرايط مورد ريسک به منظور کاهش احتمال وقوع خسارت‌‌ها از راه انتقال تجربيات به دست آمده؛ بيمه‌گر واگذارنده مى‌تواند از شرکت اتکایی درخواست کند که در زمينه اقدام‌های نامطلوب به او هشدار دهد.
- امکان دريافت حق بيمه متناسب با ريسک بيمه شده.
- امکان محاسبه ميزان دقيق تعهد در هر ريسک و جلوگيرى از تجمع خطر.
- اطلاع از نحوه انتخاب و صدور بيمه نامه شرکت واگذارنده.
- امکان افزايش ظرفيت صدور شرکت واگذارنده بدون ايجاد تغيير در قراردادهاى اتوماتيک که قبلاً منعقد شده.
- یافتن بازارى براى واگذارى ريسک‌هایى که قبلاً تصور‌‌‌می شد مطلوب بازارهاى اتکایى نيستند.
معايب بيمه اتکایى اختياری
بيمه اتکایى اختيارى معايبى هم دارد که به‌دليل آنها بيمه‌گر واگذارنده تا حد امکان سعى مى‌کند واگذارى خود را در اين زمينه به حداقل ممکن کاهش دهد:
- تأخير در صدور بيمه نامه (به دليل يافتن بازار اتکایی) که بيمه‌گر و بيمه‌گذار را دچار مشکل مى‌کند.
- هزينه‌‌های ادارى زياد
- کاهش اختيار و آزادى عمل بيمه‌گر واگذارنده. بيمه‌گر اتکایى شرطى در قرارداد در نظر‌‌‌می گیرد که مطابق آن ميزان و نحوه پرداخت خسارت بايد با مشارکت و موافقت او باشد.
- هرگونه تغييرى در بيمه نامه بايد با اطلاع و موافقت بيمه‌گر اتکایى صورت پذيرد.
- ایجاد تنش و شرایط رقابتی ناسالم در صورت واگذاری اتکایی اختیاری به شرکت رقیب.
- مواجه شدن با مشکل تفسيرهاى متفاوت، درمورد مفاهيم به‌کار رفته در قراردادها در بعضى رشته‌‌‌ها مانند حمل و نقل دريایی.
- افزايش هزينه‌‌های بيمه‌گر واگذارنده به دليل مشکلات ناشى از پيداکردن بازار و گذر زمان در برخى موارد.
